Toen ik het begrip Hartz IV voor het eerst hoorde – op de radio, jaren geleden – verstond ik er niks van. Haats– wat? Was het een afkorting, HTS 4 of zoiets? Het leek nogal belangrijk te zijn want het begrip viel behoorlijk vaak. Ik vroeg het voorzichtig aan mijn Duitse vriendin T.: wat is dat eigenlijk, die ‘H-en-iets-met-4’?
Langdurig werklozen
T. moest lachen en legde me uit dat die mensen op de radio en de televisie zo druk discussieerden over Hartz IV. Dat is in de spreektaal de gangbare benaming voor de uitkering die langdurig werklozen in Duitsland krijgen. De naam Hartz verwijst naar Peter Hartz, een Duitse manager die in de vroege jaren 2000 een commissie leidde die hervormingen van het Duitse arbeidsmarktsysteem voorstelde (het Hartz-concept). Het nummer IV staat voor het vierde pakket hervormingen, dat in 2005 van kracht werd – niet lang voordat ik naar Berlijn verhuisde.
Harzer Käse
Sinds ik beter geïntegreerd ben in Berlijn is Hartz IV een vertrouwd begrip geworden. Want helaas, waar je ook naartoe gaat in Berlijn, een Hartz IV-Empfänger is nooit ver weg. In informeel taalgebruik zegt men ook wel Hartzer tegen een langdurig werkloze. Dat is natuurlijk niet te verwarren met Harzer (zonder t), de kaas die in de Harz-streek wordt geproduceerd.
In plaats van Hartz IV wordt ook de afkorting ALG II gebruikt: ArbeitsLosenGeld van het tweede type. Daarentegen is het eerste type de ‘gewone’ werkloosheidsuitkering, die men gewoonlijk ALG I noemt. Verantwoordelijk voor deze uitkeringen is de Bundesagentur für Arbeit, in de volksmond das Arbeitsamt. Zij begeleiden je ook bij het zoeken naar een nieuwe baan – al heb je in de praktijk meestal meer aan Vitamin B.
Iedereen nog een ontspannende Dag van de Arbeid gewenst!
Typisch Duits 
Met de term Hartz 4 ben ik zo vaak in de media geconfronteerd dat dit zo langzamerhand een alledaagse term voor mij geworden is. Er zijn nog meer van die aparte termen in het Duits, zoals MiFriFi en BAföG. MiFriFi staat voor Mittelfristige Finanzplanung; een spoort financiëel vijf jarenplan van de politicus Schiller, uit de tijd van Bundeskanzler Kiesinger. BAföG staat voor (even slikken) Bundesausbildungsförderungsgesetz; in het Nederlands studiefinancieringsregeling. In Duitsland wordt een studiebeurs Bafög genoemd.
Dan nog even naar Harzer Käse, die helaas nauwelijks in Nederland te krijgen is, zodat ik hem vaak meeneem uit Duitsland. Een gummi-achtige kaas, die vreemd ruikt, maar heerlijk smaakt; vooral met rauwe, gesnipperde ui en kummel. In Berlijn nogal populair en in verschillende merken verkrijgbaar. In Oostenrijk bestaat soortgelijke kaas, maar dan onder de naam Mährischer Quargel. (Quargel komt van Quark en dat komt waarschijnlijk van het Slavische woord Tvarog).
Bedankt voor de toevoegingen! Van MiFriFi heb ik eerlijk gezegd nog nooit gehoord.