In Berlijn is het vechten om een leuke betaalbare woning. Je ‘solliciteert’ met een dik pak documenten dat bewijst dat je de huur kunt betalen en betrouwbaar bent. “Vermeld overal je doctortitel, dat helpt!”, drukte een vriendin me op het hart.
In Duitsland is het veel gebruikelijker om je doctortitel te vermelden dan in België. Niet alleen op je naambordje op het werk en in zakelijke e-mails. Nee, de titel wordt een deel van je persoon. Je laat hem in je identiteitskaart zetten, je meldt hem aan bij het ziekenfonds en de bank. Op je post, pasjes en online-accounts staat vanaf dan Dr. voor je naam. In Oostenrijk hebben universitaire titels nog veel meer aanzien dan in Duitsland. Daar word je zelfs met Frau Magister (de voorloper van de MA) begroet. Afgestudeerde Nederlanders schrijven hun drs. ook wel graag voor hun naam, terwijl in mijn tijd geen enkele Belg op het idee kwam om zijn lic. te vermelden (zie Dutch++ voor deze titels).
Tipp-Ex
Het interessante is: op Duitse universiteiten mag je jezelf niet zomaar Doktor noemen zodra je je proefschrift verdedigd hebt. Op de faculteit geesteswetenschappen van de Freie Universität Berlin word je pas officieel Dr. Phil. nadat je proefschrift gepubliceerd is. Dat leidt tot bizarre toestanden. Toen we nog collega’s waren op de FU Berlin, verdedigde J. haar proefschrift met de grootste onderscheiding. Wat waren we trots! Onze secretaresse hing, met goede bedoelingen, meteen een nieuw naambordje op haar deur. Waarna J. zenuwachtig met Tipp-Ex de Dr. uitwiste – want ze moest nog op zoek naar een uitgever! Om een jaar knoeien met Tipp-Ex te voorkomen, koos ik destijds voor de korte pijn en publiceerde mijn proefschrift online.
Dr. Phil.
Het was echter een illusie dat ik met die titel meteen een woning zou krijgen, ja zelfs dat iedereen me Frau Doktor zou noemen. Ik herinner me nog toen ik eind 2012 in de wachtkamer bij de allergoloog zat. Een patiënt werd opgeroepen: “Herr Doktor Schreiber, bitte!” Oh. Ik zat vol spanning te wachten tot het mijn beurt was. “Frau Diepééveen, bitte!” Hè? Ik had mijn titel toch ook aan de Krankenkasse doorgegeven? Wordt hij dan alleen genoemd bij mannen? Of zouden dokters alleen de doctortitel noemen bij een patiënt die Dr. Med. is (een collega-medicus, dus)? Tsja, had ik maar geen filoloog moeten worden.
Typisch Duits 
Mijn onlangs overleden Duitse neef had medicijnen gestudeerd en nogal veel gepubliceerd. Op zijn huisadres had hij heel simpel een naambordje met Gmelin, tegenover de aanverwanten was hij gewoon Burkhard, maar tegenover zijn cliënten in zijn nierdialysekliniek en op zijn website was hij wat officiëler Dr. Gmelin en tegenover collega’s en op congressen Dr. Burkhard Gmelin. Dat zijn vrouw overal in het officiële leven met Frau Doktor aangesproken werd, was volgens mijn (Duitse) moeder in Duitsland gebruikelijk; dat gebeurde volgens haar tegenover alle vrouwen, gestudeerd of niet, die toevallig met een man met een doctorstitel getrouwd waren. De weduwe van mijn neef heeft zelf echter Huisartsengeneeskunde gestudeerd, een dissertatie laten publiceren en kan zich daardoor sowieso Frau Doktor laten noemen, waar ze meestal schouderophalend op reageert; ze heeft nooit veel om al die poespas gegeven.
Misschien is die publicatie van het proefschrift in Nederland ook wel nodig.
Maar…. AFAIK wordt een gedrukt (dus gepubliceerd) exemplaar traditioneel rondgestuurd vóór de verdediging. Zodat alle betrokkenen een boekje voor zich op tafel hebben liggen. Dus een promotie zonder publicatie komt gewoon niet voor.
Op de FU krijgen de commissieleden ook ieder een gedrukt/gebonden exemplaar, maar ze kunnen tijdens de verdediging nog aanpassingen eisen en de promotoren kunnen sowieso pas na de verdediging schriftelijk toestemming verlenen voor de publicatie.
Ja, daar kan ik ook nog iets toe bijdragen: bij mij in het dorp woont een familie, mevrouw heeft blijkbaar ooit eens gestudeerd. Een zelfgemaakt naambordje aan de deur is namelijk zo geformuleerd (namen veranderd):
Jan, Tobias,
Marie-Sophie en
Dr. Antje Mustermann